Hiện nay, 90% lượng hàng hóa thương mại toàn cầu đang được vận chuyển bằng đường biển.
Tuy nhiên, ngành này cũng thải ra lượng khí carbon khổng lồ, vì thế nhiều quốc gia bắt buộc phải tích cực tìm kiếm và đưa ra những biện pháp cắt giảm sự ô nhiễm và đang được giới hữu trách xem xét kỹ lưỡng tại cuộc họp vào ngày 3 – 7/7/2023 được tổ chức bởi Ủy ban Bảo vệ Môi trường Biển IMO (MEPC).
1. Thách thức đối với ngành vận tải biển
Lượng khí thải carbon khổng lồ từ các tuyến vận chuyển bằng đường biển, các mạng lưới đan xen khắp các đại dương và thúc đẩy sự phát triển cho nền kinh tế thế giới, đang được giới hữu trách xem xét kỹ lưỡng trong tuần này, giữa bối cảnh mà các quốc gia bắt buộc phải tích cực đưa ra những biện pháp cắt giảm ô nhiễm vốn đang làm tăng sự nóng lên toàn cầu.
Trong một cuộc họp quan trọng được tổ chức bởi Ủy ban Bảo vệ Môi trường Biển(IMO), nhiều quốc gia đang đứng dưới áp lực phải đồng thuận với các biện pháp giảm khí thải đầy tham vọng và xem xét đánh thuế ô nhiễm theo ngành theo nhiều quốc gia khác. Hiện nay, ngành vận tải biển đang thải ra lượng khí nhà kính tương đương với ngành hàng không.
Cuộc họp của Ủy ban Bảo vệ Môi trường Biển IMO (MEPC), được tổ chức tại Luân Đôn từ ngày 3 đến ngày 7/7, làm tăng khả năng các quốc gia dễ bị ảnh hưởng do biến đổi khí hậu—đặc biệt là các quốc đảo và quần đảo ở Thái Bình Dương và một số quốc gia nhiều tài nguyên hơn sẽ rơi vào thế đối đầu với các nước xuất khẩu lớn như Trung Quốc, Brazil.
“Hiện tượng nóng lên toàn cầu là mối đe dọa hiện hữu đối với các quốc đảo nhỏ đang trên đà phát triển ở Thái Bình Dương và lan rộng ra nhiều quốc gia khác, ngược lại đối với những quốc gia sở hữu nguồn tài nguyên vượt trội, sự ảnh hưởng của khủng hoảng khí hậu không gây cản trở nhiều trong hoạt động kinh doanh và phát triển của quốc gia đó”, ông Michael Prehn, đại sứ của Quần đảo Solomon tại IMO, đề cập sở hữu hãng thông tấn AFP.
“Đây là lý do vì sao những quốc đảo ở Thái Bình Dương đã liên tục thúc đẩy những biện pháp cao nhất có thể trong việc điều tiết khí hậu toàn cầu.”
Xem thêm: Những khó khăn trong việc đầu tư hệ thống Logistics Xanh
2. Mục tiêu giảm lượng khí thải bằng 0 (“Net-zero”)
Ngành vận tải đường biển, đang là nhân tố chịu trách nhiệm cho khoảng 2% lượng khí thải nhà kính toàn cầu, là ngành được đánh giá là đi chệch hướng trong mục tiêu chống biến đổi khí hậu.
Những nỗ lực khử carbon trong ngành này đến nay chủ yếu đến từ quyết định của IMO vào năm 2018 trong việc bắt buộc các doanh nghiệp trong ngành vận tải đường biển phải giảm được 50% lượng khí thải CO2 vào năm 2050, so với mức ghi nhận vào năm 2008.
Những mục tiêu này được xem là chưa thỏa đáng so với mức độ khí thải toàn cầu và so với các ngành công nghiệp khác, bao gồm cả hàng không, hiện đang hướng tới mục tiêu khí thải bằng 0 vào cùng thời hạn 2050.
Nhóm những quốc gia ủng hộ các giải pháp cắt giảm tham vọng hơn mong muốn IMO điều chỉnh những mục tiêu của doanh nghiệp này tương đồng sở hữu giới hạn nóng lên toàn cầu theo Thỏa thuận Paris là 1.5°C.
Khoảng 45 quốc trong đó bao gồm Liên minh Châu Âu, Hoa Kỳ, Anh, Fiji, Quần đảo Marshall và Na Uy đồng ý ủng hộ mục đích “Net-zero” cho ngành vận tải biển vào năm 2050.
Đa số các quốc gia này cũng đồng thuận với việc đưa ra 1 mục đích trung gian vào năm 2030.
Tuy nhiên, theo những nhà quan sát tại các cuộc đàm phán bắt đầu vào cuối tháng 6 trước lúc cuộc họp chính thức của MEPC diễn ra, thì những quốc gia mạnh về xuất khẩu, đặc biệt là Brazil và Trung Quốc, đã phản đối mạnh mẽ sự điều chỉnh như vậy.
Một công hàm do Trung Quốc soạn thảo, và AFP(Agence France-Presse) đã xem các đề nghị là “không thực tế” và là nỗ lực của những nước tăng trưởng nhằm nâng cao khả năng khó khăn kinh tế của họ bằng phương pháp nâng cao mức giá và thuế vận chuyển.
3. Giải pháp giảm khí thải toàn cầu
Đội tàu biển toàn cầu hiện di chuyển 90% hàng hóa thương nghiệp trên toàn thế giới, và thải ra khoảng một tỷ tấn khí nhà kính mỗi năm, tương đương với lượng phát thải từ Đức hoặc Nhật Bản.
Ông Nicolas Entrup, Giám đốc quan hệ quốc tế của tổ chức bảo vệ biển OceanCare, cho biết mục đích ko phát thải khí nhà kính từ hoạt động vận tải biển vào giữa thế kỷ này, cùng sở hữu những mục đích trung gian, sẽ là “bước tiến nên thiết cho nhân loại”.
Ông nhận định: “Không nhất thiết phải tranh luận gì hơn nữa, việc đưa ra các mục tiêu về khí thải IMO trong Thỏa thuận Paris. Chúng ta không thể suy xét một lộ trình ít tham vọng hơn được.
Ông nhắc thêm, một phương án nhằm giảm thiểu lượng khí thải ngay lập tức là giảm tốc độ chạy tàu để những con tàu có thể tiêu thụ ít nhiên liệu hơn trước.
Trong số những yêu cầu đến từ những nhà nước khác nhau, EU muốn đạt được “Net-zero” vào năm 2050, có lượng khí thải giảm 29% vào năm 2030 và 83% vào năm 2040.
Các quốc gia như Mỹ, Canada, những quốc gia quần đảo dễ bị liên quan từ biến đổi khí hậu như Quần đảo Solomon và Quần đảo Marshall, muốn đi xa hơn như vậy, với mức cắt giảm khí thải tới 96% vào năm 2040.
Các nhà quan sát kể rằng trong lúc 1 số quốc gia vẫn còn đang lưỡng lự, thì Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) — quốc gia sẽ tổ chức hội nghị khí hậu COP28 của Liên hợp quốc trong năm nay — đã ủng hộ mục tiêu không phát thải vào năm 2050, động thái giúp nâng cao tính nhất quán và sự đồng thuận về vấn đề này.
4. Thuế phụ thu toàn cầu đối với ngành vận tải biển
Nhưng mang 1 yêu cầu quan trọng khác — áp dụng một khoản thuế phụ thu toàn cầu đối sở hữu khí thải từ vận chuyển vận biển — sẽ khó đạt được sự đồng thuận hơn.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã ủng hộ ý tưởng này tại Hội nghị thượng đỉnh về tài chính khí hậu tổ chức hồi tháng 6 vừa qua ở Paris, nhưng cũng ghi nhận rằng mẫu phụ thu này sẽ cần sự đồng thuận từ Trung Quốc, Mỹ và những quốc gia châu Âu khác để mang thể vươn lên là hiện thực.
Sau những cuộc đàm phán sơ bộ của IMO, 1 nguồn tin cho biết số lượng những quốc gia tương trợ với dòng thuế này đã tăng lên tới 70%, nhưng các quốc gia có nền xuất khẩu mạnh bao gồm Brazil, Trung Quốc và Úc đã phản đối. Đại diện từ Brazil đã lập luận rằng thuế này sẽ chỉ gây tổn hại đến an ninh lương thực và gây cản trở các nước đang phát triển.
Ngoài ra, hội thảo cũng ghi nhận những bất đồng về vấn đề các khoản thu từ thuế này sẽ được chi tiêu như thế nào. Nhiều tranh luận về việc liệu tiền thuế thu được phải buộc phải được sử dụng chỉ gói gọn trong vấn đề khử carbon cho lĩnh vực vận tải biển, hay liệu một khoản tiền sẽ được chi nhằm hỗ trợ những quốc gia cần ứng phó với các ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu.
Với sự phát triển của ngành xuất khẩu và vận tải đường biển, khoản thu từ thuế phụ thu này có thể sẽ là siêu đáng kể.
Quần đảo Marshall và Quần đảo Solomon, các nhà nước đã vận động đánh thuế phụ thu trong ròng rã một thập kỷ vừa qua, đang đề nghị mức thuế là 100 USD/tấn, với số tiền thu được sẽ tiêu dùng để tương trợ các nhà nước dễ bị tổn thương từ biến đổi khí hậu.
Theo Ngân hàng Thế giới, mức thu như vậy sẽ có thể tạo ra nguồn thu lên đến hơn 60 tỷ USD mỗi năm.